zondag 17 november 2013

Armoede in België 2013 : de budgetmeter voor aardgas en de ‘minimale’ levering aardgas .

Hoe kom je tot een budgetmeter voor aardgas. 

Mensen in armoede hebben een inkomen ( hetzij uit werk of een sociale uitkering) dat zich onder de Europese armoedegrens bevindt.

De Europese armoedegrens voor België is voor een alleenstaande 1000 euro per maand , voor een gezin bestaande uit 2 volwassenen en 2 kinderen 2.101 euro per maand en voor een alleenstaande met kinderlast ligt dit rond de 1500 euro.

Mensen in armoede zijn vaak laaggeschoold , vinden moeilijk werk en hebben hierdoor dus een onzekere arbeidsloopbaan: interimwerk, vaak tewerkgesteld in conjunctuurgevoelige sectoren en sociale economieprojecten. Deze tewerkstelling wordt vaak afgewisseld door ( lange) periodes van werkloosheid.

Door de versterkte degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen zullen ook de werkloosheidsuitkeringen voor langdurige werkzoekenden zakken tot een minimumbedrag dat zich onder deze Europese armoedegrens bevind. Ook het leefloon/leefgeld bevindt zich onder de Europese armoedegrens.

Mensen in armoede wonen hierdoor vaak in sociale woningen of private huurwoningen die tot het onderste segment van de private huurmarkt behoren. Deze woningen ( vooral op de private huurmarkt) vertonen vaak structurele gebreken op het gebied van woonkwaliteit. De structurele gebreken die kunnen voorkomen zijn : groezelige en slecht verlichte gangen, te kleine huisvesting, versleten raamwerk, enkel glas, slecht sluitende vensters , tochtende vensters , rottend raamwerk, vochtplekken , schimmel op muren, het binnen sijpelen van water via het plafond/dak als het regent,slechte isolatie, elektrocutiegevaar, gevaar co-vergiftiging, enz…….
Deze structurele tekorten op het gebied van woonkwaliteit  zorgen ervoor dat het meer energie vraagt om de ruimtes warm te krijgen. Er  moet dus meer verwarmd worden, waardoor dat de energiefactuur stijgt.







Een netwerk van sociale uitsluitingen op de levensdomeinen huisvesting , inkomen en tewerkstellingen ( zoals hierboven toegelicht ) en andere levensdomeinen zoals onderwijs, gezondheidszorg, enz. zorgt ervoor dat maatschappelijk kwetsbare mensen hun rekening voor energie ( elektriciteit, gas en water) moeilijk kunnen betalen.

Sinds 1996, met onder andere de implementatie van de lokale adviescommissie ( LAC) , nam de Vlaamse overheid initiatieven in de strijd tegen energiearmoede.
Later, na de liberalisering van de energiemarkt in 2003 heeft de Vlaamse regering in verschillende stappen verder gezorgd  voor een sociaal vangnet: de sociaal openbare dienstverplichtingen.

•    Gratis  kWh elektriciteit en gratis hoeveelheid gas.
•    Sociale maximumprijs en statuut beschermde klant.
•    Procedure wanbetaling.
•    Afsluiting en Lokale Adviescommissie (LAC)
•    De budgetmeter
•    Schuldafbouw in de budgetmeter.
•    Minimale levering van aardgas bij de aardgasbudgetmeter tijdens de winter.
•    10 ampère minimale levering elektriciteit.
•    Winterperiode waarin niet mag afgesloten worden.


Meer informatie over de sociale openbare dienstverplichtingen vind je via deze link:


http://publicaties.vlaanderen.be/docfolder/17463/sociale_maatregelen_gas_en_elektriciteit_2010.pdf

Een groeiend aantal mensen  kunnen hun facturen bij de commerciële energieleverancier ( elektriciteit en aardgas) niet meer betalen of moeilijk betalen en moeten een afbetalingsplan  aanvragen. Zo’n 106 178  gezinnen gingen in 2012 een afbetalingsplan aan met hun leverancier. 11 440 van deze gezinnen waren beschermde afnemers (= 10.77%).

De gemiddelde uitstaande schuld op het moment dat het afbetalingsplan werd afgesloten, bedraagt in 2012 877 euro.
Voor beschermde afnemers bedraagt de af te lossen schuld gemiddeld 606 euro tegenover 909 euro voor niet-beschermde afnemers.

De commerciële energieleveranciers mogen eenzijdig beslissen of ze een afbetalingsplan toestaan en mogen ook zelf het maandelijkse afbetalingsbedrag kiezen. Dit zorgt vaak voor onrealistische afbetalingsplannen.

Door de onzekere inkomenssituatie , de sociale uitsluiting en de complexiteit van een leven in armoede moeten mensen soms moeilijke keuzes maken en kunnen ze niet altijd het afgesproken afbetalingsplan nakomen. Als huishoudelijke afnemers hun afbetalingsplan niet nakomen, dan mogen commerciële energieleveranciers het contract stopzetten .

Er was in 2012 een stijging van het aantal opgezegde klanten bij de commerciële leverancier, vooral voor aardgas stijging (+ 7.7%) (elektriciteit +0.5%).


Mensen hebben dan 60 dagen de tijd om een contract af te sluiten met een nieuwe commerciële energieleverancier. Door diverse uitsluitingsmechanismen  is dit vaak heel moeilijk.
Hierdoor komen ze bij de netwerkbeheerder terecht, waar tot voor kort de energieprijzen gemiddeld 10 tot 15 % hoger lagen dan op de commerciële energiemarkt. (1)

Recentelijk heeft de federale regering de prijzen bij de netwerkbeheerder  verlaagd  tot net boven de gemiddelde prijs op de commerciële energiemarkt.

Eind 2012 kregen zo’n 58 028 huishoudens hun aardgas van de netwerkbeheerder, wat een lichte daling is tegenover 2011.

Oorspronkelijk hebben ze deze hoge prijzen in het leven geroepen om mensen te ontraden om bij de netbeheerder te blijven en dus terug te gaan naar de commerciële energiemarkt. We moeten echter vaststellen dat dit niet werkt en deze hoge prijzen net een extra structureel uitsluitingsmechanisme is geworden dat verdere energiearmoede veroorzaakt.


Ook bij de netwerkbeheerders voor elektriciteit  en gas vragen meer en meer mensen een afbetalingsplan aan. Voor aardgas  telde 2012 globaal 27 942 betalingsplannen waarvoor minstens één afbetaling moest gebeuren. Ongeveer een derde van de klanten van de netbeheerder heeft een betaalplan lopen. Bij de netwerkbeheerder voor elektriciteit waren dit 27 381 huishoudelijke afnemers.

Wanneer mensen bij de netwerkbeheerder hun afbetalingsplan niet kunnen nakomen worden ze geconfronteerd met de plaatsing van een budgetmeter voor elektriciteit en/of aardgas.


Het aantal mensen in Vlaanderen dat geconfronteerd worden met de plaatsing van een budgetmeter voor elektriciteit en/of aardgas stijgt.

(1)    Uit  een interview met Mieke Clymans , begeleidster dialoogwerkgroep Energie en Armoede van Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie.

Bron cijfers: participatief beleidsproject ‘ Energie en Armoede’ van Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie i.s.m. verenigingen waar armen het woord nemen.


De budgetmeter voor aardgas en het gebrek aan een minimumlevering.

 



Het aantal mensen dat geconfronteerd worden met een budgetmeter voor aardgas is de afgelopen jaren enorm gestegen.

Op 01/01/2010 waren er 4 488 geplaatste en actieve budgetmeters voor aardgas  in Vlaanderen. Op 01/01/2012 waren er 24 190 geplaatste en actieve budgetmeters voor aardgas en eind 2012 waren dit  27 232 gezinnen. Dit betekent dat de afgelopen 3 jaar  22 744 bijkomende aardgasbudgetmeters zijn geplaatst .De implementatie van de budgetmeter voor aardgas startte in 2009. Er is dus duidelijk een inhaalbeweging bezig.

In Leuven waren er in 2011 zo’n 448 actieve budgetmeters ( = die voor elektriciteit en gas te samen)   , vooral bij mensen zonder sociale maximumprijs. Ongeveer de helft hiervan zijn budgetmeters voor aardgas.

Er is een groeiend probleem met de budgetmeters voor aardgas. Wanneer je uw budgetmeter voor elektriciteit ( tijdelijke) niet kunt opladen kom je eerst op een noodkrediet terecht en kan je later ( tijdelijk) gebruik maken  van een minimumlevering van 10 ampère. Bij een budgetmeter voor aardgas is een minimumlevering voorlopig niet mogelijk, met schrijnende levensomstandigheden en groeiende energiearmoede tot gevolg.

Op 11 december 2009 hebben het participatief beleidsproject ‘Energie en Armoede’ van Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie, het Vlaams Netwerk tegen Armoede ( tot 2012 noemde dit het Vlaams netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen) , ACW en Welzijnszorg opgeroepen om de implementatie van de budgetmeter voor aardgas stop te zetten zolang er geen minimumlevering mogelijk is.


http://www.samenlevingsopbouw-antwerpenprovincie.be/uploads/publicaties/EA/091211_E_aardgasbudgetmeter_vrijetribune.pdf
 

Ook de partij Groen roept als enige partij in Vlaanderen op om de plaatsing van de aardgasbudgetmeter stop te zetten:
http://www.groen.be/actualiteit/Persbericht-iedereen-heeft-recht-op-een-minimum-aan-aardgas_1451.aspx

De bevoegde minister van huisvesting en energie, Freya Van den Bossche (Sp.a) , is hier toen niet op ingegaan en heeft een alternatief uitgewerkt.


De ‘minimale’ levering aardgas en waar het fout loopt .

Op 24 september  2010 nam de Vlaamse regering bijkomende maatregelen. Mensen die hun budgetmeter voor aardgas ( tijdelijk ) niet kunnen opladen, kunnen bij het OCMW terecht en na een sociaal onderzoek kan het OCMW beslissen om een minimumhoeveelheid aardgas ter beschikking te stellen. Mensen kunnen hiervoor terecht bij het OCMW van Leuven. 
Na sociaal onderzoek wordt er beslist of er zo’n dringend krediet wordt toegekend. Om de twee weken krijgen ze dan een bedrag op hun budgetmeterkaart gezet waarmee ze hun budgetmeter kunnen opladen. Ze krijgen dit bedrag gedurende de winterperiode. Deze winterperiode loopt van begin december tot begin maart, maar kan door de bevoegde minister verlengt worden tot eind maart.

De grote van ‘t bedrag dat je tweewekelijks krijgt hangt af van het type woning en of je sociaal tarief hebt of niet.

Als je in een appartement woont krijg je 45 euro ( iemand met sociaal tarief 29 euro) , als je in een rij – of hoekhuis woont krijg je 64 euro ( iemand met sociaal tarief  41 euro) en tot slot als je in een vrijstaand of halfopen huis woont krijg je   76 euro (  iemand met sociaal tarief 50 euro).

Pas op , ze krijgen dit bedrag zelden volledig in de vorm van aardgas. Bij de meeste mensen zit er schuldenafbouw in de budgetmeter voor aardgas. Nadat dit er is afgegaan blijft er meestal maar ongeveer 65% van het oorspronkelijke bedrag over. (2)

Hoe dan ook , het bedrag dat ze tweewekelijks krijgen (met of zonder schuldenafbouw er af)  is te laag om een menswaardig leven te kunnen opbouwen, met groeiende energiearmoede tot gevolg.

Bij de implementatie van deze maatregel werd gezegd dat het lokale OCMW zelf mag beslissen of ze deze maatregel inrichten. Ze mogen ook zelf bepalen welke voorwaarden ze koppelen aan een eventuele toekenning.

Als we de cijfers bekijken zien we dat in de winterperiode 2011-2012 zo’n 276 Vlaamse OMCW’s (90%) besloten om principieel gebruik te maken van de regeling. Zo’n  189 van deze OCMW’s (68%) keerde effectief tussenkomsten uit (168 in 2010 -2011) . We moeten dus vaststellen dat niet elk van die 276 OCMW’s ook affectief bedragen uitkeert. Hierdoor is de toegang tot deze maatregel onvoldoende gegarandeerd. (3)


Het aantal mensen die toegang kregen tot de ‘minimale’ levering tijdens de winterperiode 2011-2012 steeg met 89% tegenover de vorige winterperiode . Toch blijft het aantal toekenningen van de ‘minimale’ levering  bedroevend laag. Zo’n 24 190  gezinnen hebben een aardgasbudgetmeter, 2292 ontvingen een beperkte toelage.  (3)

De stijging van het aantal toelagen concentreert zich voornamelijk in een beperkt aantal OCMW’s die voluit gaan voor het systeem.

In Leuven is er een lichte toename in het aantal toekenningen waar te nemen. In de winterperiode 2011-2012 waren er 3aanvragen/toekenningen. In de winterperiode 2012-2013 waren er 10 aanvragen , waarvan 5 toekenningen en 5 aanvragen werden geweigerd.(3)

Dit blijft laag. Zeker als je weet dat er in Leuven zo’n 448 actieve budgetmeters zijn, waarvan ongeveer de helft budgetmeters voor aardgas.

Een van de grootste knelpunten waardoor het aantal aanvragen en toekenningen zo klein is ,heeft met de bekendheid van deze maatregel te maken. Uit het werk van ‘t  participatief beleidsproject ‘Energie en Armoede’ van Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie i.s.m. verenigingen waar armen het woord nemen blijkt dat heel veel mensen in armoede niet op de hoogte zijn van deze maatregel. Ook de Vereniging van Vlaamse steden en gemeenten heeft in een recent rapport gesteld dat de maatregel onvoldoende gekend is.


“Op 08 december 2010 zijn ze de budgetmeters voor elektriciteit en gas komen plaatsen. Het was putje winter met vriestemperaturen en hevige sneeuwval. Ze hebben me alleen een bondige informatiefolder over budgetmeters gegeven, ik kreeg geen uitleg over de werking . Ik kan sindsdien de budgetmeter voor aardgas nauwelijks opladen, vooral tijdens de wintermaanden. Ik wist niet dat je in dit geval dan bij het OCMW van Leuven terecht kon voor een ‘minimale ‘ levering. Niemand heeft me dit ooit verteld. Niet bij het OCMW, mijn bewindvoerster vertelde ’t niet , echt niemand .”
(Erna, Leuven)

Een ander veel gehoorde bezorgdheid is de betaalbaarheid van de maatregel voor de lokale OCMW’s. Sommige OCMW’s maken deze maatregel niet echt bekend omdat dit anders te zwaar zou doorwegen op de  OCMW-begroting.

Ik ben het hier absoluut niet met eens .


(2)  Als het bedrag 50 euro is. Alles boven de 50 euro gaat automatisch naar schuldenafbouw. BV je krijgt 70 euro. De 20 euro boven de 50 euro gaat rechtstreeks naar schuldenafbouw. Van de eerste 50 euro gaat ongeveer 35% richting schuldenafbouw.

(3)  Bron cijfers: participatief beleidsproject ‘ Energie en Armoede’ van Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie i.s.m. verenigingen waar armen het woord nemen.



Hoe het anders kan.

Ik vind dat elke stad en gemeente  volop moet inzetten op deze maatregel zodat  iedereen met een budgetmeter voor aardgas toegang heeft tot deze ‘minimale’ levering. 

In samenwerking met verenigingen waar armen het woord nemen en andere relevante sociale actoren kunnen de lokale OCMW’s deze maatregel beter bekend maken. De communicatie gebeurd het best op maat van de belevingswereld van mensen in armoede. Verenigingen waar armen het woord nemen en buurtwerkingen spelen ook een belangrijke rol in het dedecteren van verborgen (energie)armoede.

Het OCMW zou ook zelf actief op zoek kunnen gaan naar alle mensen die hun budgetmeter voor aardgas tijdens de wintermaanden niet kunnen opladen.

Iemand die gedurende 30 dagen zijn/haar budgetmeter voor aardgas niet kan opladen en waarvan de netwerkbeheerder denkt dat hij/zij zonder aardgas dreigt te  vallen, zal door de netwerkbeheerder worden aangeschreven met het verzoek om op te laden. De netwerkbeheerders bezorgen een lijst van deze mensen wekelijks aan de OCMW’s. Via deze knipperlichtprocedure zijn de OCMW’s dus op de hoogte van iedereen die hun budgetmeter voor aardgas niet kan opladen. Het OCMW zou , gebruikmakend van deze lijst, met iedereen contact kunnen opnemen en hen zo een ‘minimale’ levering  aardgas ter beschikking kunnen stellen .

Het argument dat dit te zwaar zou doorwegen op de OCMW-begroting klopt niet. Het OCMW kan 70% van het uitgekeerde bedrag terugvorderen bij de netwerkbeheerder. De overige 30 % van het bedrag kan het OCMW betalen met geld van het federaal energiefonds. Uiteindelijk is het uitkering  van de ‘minimale ‘ levering aardgas zelf dus een budgetneutrale maatregel.



Hoe moet het nu verder ?

Is deze maatregel voldoende om (verdere) energiearmoede tegen te gaan ? Neen .  Een stopzetting van de implementatie van de aardgasbudgetmeter blijft nodig. Zolang dat er geen gegarandeerde minimale levering aardgas mogelijk is , is de budgetmeter voor aardgas voor mij geen middel om (verdere) energiearmoede tegen te gaan en te bestrijden.

De bedragen van de minimale levering zijn ook te klein en kennen geen gezinsmodulering. Bovendien heeft momenteel niet iedereen toegang tot deze maatregel. Je bent ook afhankelijk van hulpverlening voor het activeren van deze ‘minimale’ levering.

Bijkomende structurele maatregelen zijn dus dringend nodig . Maatregelen zoals sociale uitkeringen en lonen (sommige lonen )  boven de Europese armoedegrens, betaalbare en kwaliteitsvolle huisvesting, een grondrecht op energie ( elektriciteit , gas en water) implementeren, het uitbreiden van de winterperiode tot  koude periodes, enz.

Het ziet er echter niet naar uit dat de implementatie van de budgetmeter voor aardgas zal worden stopgezet . Daarom vind ik dat we volop moeten inzetten op deze ‘ minimale’ levering tijdens de winterperiode.

Verder moet er ook volop worden ingezet op structurele maatregelen op lange termijn.





 


De energetische kwaliteit van een woning, de hogere energiefacturen en eventuele energiearmoede mag niet los gezien worden van de structurele woonkwaliteit. De stijgende energiearmoede en de klimaatcrisis stellen de verschillende bestuurlijke overheden en ons allemaal voor enorme uitdagingen. Armoedebeleid en klimaatbeleid gaan hier hand in hand samen. De Vlaamse overheid  zou een groots en ambitieus woningvernieuwingsprogramma kunnen opzetten. Dit woonvernieuwingsprogramma – dat idealiter een looptijd moet kennen van minimaal tien jaar en een sterke impuls zal inhouden voor de bouwsector en energie-innovatieve bedrijven in Vlaanderen – dient zich te richten op de zwakste segmenten van de Vlaamse woningmarkt, zowel op de sociale als de private huurmarkt. Er moet verder oog zijn voor de eventuele knelpunten en weerstandsmechanismen die eigenaar ervaren bij het participeren aan dit ambitieus woningvernieuwingsprogramma.  Voor maatschappelijk kwetsbare eigenaars zijn doorgedreven maatgerichte vormen van trajectbegeleiding en voorfinanciering en derdebetaler-systeem  logica van het grootste belang. Het beleidsdocument ‘Naar een ambitieus beleid inzake energie en woonkwaliteit in Vlaanderen’ van Samenlevingsopbouw kan een richtinggever zijn.

Er moeten tot slot  bijkomende structurele maatregelen komen om het recht op kwalitatieve en betaalbare huisvesting , opgenomen in de grondwet en de Vlaamse wooncode, voor iedereen toegankelijk en betaalbaar te maken. Er moet absoluut  worden ingezet op meer sociale woningen.  De private huurmarkt kan meer toegankelijker worden gemaakt via de uitbreiding van huursubsidies , die gekoppeld worden aan richthuurprijzen, en het uitbreiden van het aantal wooneenheden die verhuurd worden via een sociaal verhuurkantoor.


Wil je nog meer lezen over energiearmoede :

http://joecology.blogspot.be/2013/11/energiearmoede-in-vlaanderen-2013-een.html?spref=fb


Bronnen en interessante links:



























Geen opmerkingen:

Een reactie posten